Bu kitap, dijital teknolojilerin 1840’lardan 2030’a uzanan evrimini kronolojik olarak ele alıyor. Her bölüm, dönemin öncülerini, teknik katkıları ve etik/sürdürülebilirlik etkilerini detaylandırıyor. Görsel: İnteraktif zaman çizelgesi infografik (1840-2030, tüm öncüler ve teknolojiler, AR QR koduyla erişilebilir, Computer History Museum AR uygulaması). Okuyucu etkileşim çağrısı: QR kodlarla taslak güncellemelerine erişim (örneğin, 2026 cyclotron tesisi verileri). Ek görsel: Dijital evrim timeline 3D AR animasyonu (CHM AR uygulaması).
Karekod veya QR kod; belli bir algoritma ile şifrelenmiş, metin veya metin ile temsil edilebilecek verileri depolayabilen iki boyutlu matristir. Özelleşmiş bir veri matrisi türüdür. 1994 yılında Japon Denso firması tarafından geliştirilmiştir. Karekod genellikle kare beyaz arka plan üzerinde siyah desenlerden oluşur. Renkler değişkenlik gösterebilir. Otomotiv sanayiinde kullanılması amacıyla geliştirilen karekod, Japonya ve Güney Kore'de oldukça yaygın kullanılmaktadır. Günümüzde dijital kameralı telefonlarının etkisiyle karekod kullanımı yaygınlaşmaya başlamıştır. Kaydedilen görsel çözümlenerek barkod içeriği kullanıcıyı internet adresine, e-posta adresine, telefon numarasına, iletişim bilgilerine, SMS veya MMS'e, bir wi-fi ağına veya coğrafi konum bilgisine yönlendirebilir. İnternette birçok QR Kodu oluşturucusu ve okuyucusu vardır.
Bölüm 1: Erken Dönem – Dijital Temellerin Atılışı (1840'lar-1940'lar)
Mekanik hesaplama fikrinden elektronik bilgisayarlara geçiş. Endüstriyel Devrim ve II. Dünya Savaşı, teorik kavramları pratik uygulamalara dönüştürdü. Zorluklar: Sınırlı hesaplama gücü, savaşın etik ikilemleri (Turing’in Bombe makinesi). Miras: Programlama, AI ve ağların matematiksel temelleri. Görsel: Ada Lovelace’in 1843 portresi (Wikimedia Commons, siyah-beyaz), Analytical Engine diyagramı; spesifik: Analytical Engine’in 3D AR modeli (Science Museum London AR uygulaması).
• Ada Lovelace (1840'lar – Programlamanın Felsefi Temelleri) Ada Lovelace (1815-1852), Lord Byron’ın kızı, edebiyat ve matematiği birleştirdi. Charles Babbage’ın Analytical Engine’i için 1843’te Bernoulli sayıları algoritmasını yazdı – döngü (loop) içeren ilk program. Makinenin müzik/grafik üretme potansiyelini öngördü, AI’nin yaratıcı zeka vizyonuna ilham verdi (ChatGPT içerik üretimi). Ortak: Charles Babbage. Şirket yok, notları 1950’lerde keşfedildi, “ilk programcı” unvanı. Etkisi: Kadın öncülerin rolü; 3ds Max gibi grafik yazılımları. 1979’da Ada dili onun adını aldı. Kitap alt bölümü: 19. yüzyıl cinsiyet engelleri ve bilimsel vizyon. Ek görsel: Lovelace’in algoritma notlarının taranmış sayfaları (British Library); spesifik: Bernoulli algoritması 3D AR animasyonu (British Library AR uygulaması). Etik Yansımalar: Lovelace’in vizyonu, cinsiyet eşitliği tartışmalarını (%30 STEM cinsiyet farkı, UNESCO 2024) ateşledi; etik programlama gerekliliği.
• Alan Turing (1936-1950'lar – Hesaplanabilirlik ve AI’nin Doğuşu) Alan Turing (1912-1954), Cambridge’de matematik, Princeton’da doktora. 1936’da Turing Makinesi, algoritmik hesaplamanın sınırlarını çizdi, modern bilgisayarların teorik modeli. II. Dünya Savaşı’nda Bletchley Park’ta Enigma’yı kıran Bombe makinesiyle savaşın 2-4 yıl kısalmasına katkı. 1950’de “Computing Machinery and Intelligence” ile AI’yi tanımladı, Turing Testi önerdi. Ortak: Max Newman. Şirket yok, Manchester Üniversitesi’nde saklanan-program bilgisayarı. Etkisi: Karmaşıklık teorisi, AI etik tartışmaları; mobil (Android), 3D simülasyonlar (Rhino). 1952’de eşcinsellikten mahkum edildi, 1954’te intihar; 2013’te affedildi. Kitap alt bölümü: Savaş teknolojisinden sivil yeniliğe; Turing’in 2025 büyük dil modellerine (Grok 2.0) etkisi. Ek görsel: Bombe makinesi rekonstrüksiyonu (Bletchley Park); spesifik: Turing Testi 3D AR diyagramı (IEEE Spectrum AR uygulaması). Etik Yansımalar: Turing’in mahkumiyeti, teknoloji etiği ve bireysel haklar tartışmasını (%50 AI etik regülasyon talebi, 2025) başlattı.
• John von Neumann (1940'lar – Modern Bilgisayar Mimarisi) John von Neumann (1903-1957), Budapeşte’de doğdu, 6 yaşında 8 basamaklı sayıları zihinden böldü. 1945’te EDVAC raporunda “von Neumann mimarisi”: CPU, bellek, giriş/çıkış; program ve veriler aynı bellekte – günümüz bilgisayarlarının %90’ı. Manhattan Projesi’nde nükleer simülasyonlar, oyun teorisi geliştirdi. Ortak: J. Presper Eckert, John Mauchly (ENIAC). Şirket yok, Princeton’da çalıştı. Etkisi: Donanım-yazılım entegrasyonu; AI, CAD (Autodesk), ancak “von Neumann bottleneck” 2025’te AI hızını sınırlıyor. 1957’de kanserden öldü. Kitap alt bölümü: Soğuk Savaş askeri teknolojileri; 2025 neuromorphic çiplerine etkisi. Ek görsel: EDVAC raporundan sayfalar (Princeton); spesifik: Von Neumann mimarisi 3D AR şeması (GeeksforGeeks AR uygulaması). Etik Yansımalar: Nükleer simülasyonlar, teknolojinin savaşta kullanımı etik tartışmasını (%40 askeri AI endişesi, 2024) körükledi.
• Bill Hewlett ve David Packard (1939 – HP: Donanım Devriminin Garaj Kökenleri) Bill Hewlett (1913-2001) ve David Packard (1912-1996), Stanford’da Frederick Terman’ın öğrencileri; 1934’te kamp gezisinde tanıştılar. 1939’da Palo Alto garajında HP; HP 200A audio osilatör (Disney’in Fantasia’sı). 1940’larda radar/sonar, 1968’de HP-9100A hesap makinesi. “HP Way”: Açık ofisler, kar paylaşımı. Ortak: Terman mentor. Etkisi: Kişisel bilgisayar donanımı; 3D yazıcılar, mobil cihaz bileşenleri. 2015’te HP Inc. ve HPE’ye ayrıldı, 2025’te AI sunucuları lideri. Packard, 1969-1971 Savunma Bakan Yardımcısı. Kitap alt bölümü: Garaj mitleri ve Silikon Vadisi’nin doğuşu. Ek görsel: HP-9100A prototipi (HP Müzesi); spesifik: HP garajı 3D AR rekonstrüksiyonu (HP dijital AR turu).
Etik Yansımalar: HP Way, işyeri eşitliği (%25 daha yüksek çalışan memnuniyeti, 2024) ve çevre dostu donanım (%30 karbon azaltımı) ilhamı.
Bölüm 2: 1950'ler-1960'lar – Programlama ve AI’nin Kuruluşu; İnternet’in Ordu Kökenleri
Anaframe’lerden yüksek seviyeli dillere geçiş; AI’nin resmi disiplin oluşu. Uzay yarışı ve Soğuk Savaş, ARPANET’in (nükleer saldırılara dayanıklı ağ) temelini attı. Zorluklar: Yüksek maliyetli donanım, “AI kışları”. Miras: Erişilebilir kodlama, bilişsel modeller, ağ protokolleri. Görsel: Grace Hopper’ın Harvard Mark I önündeki fotoğrafı; Dartmouth Konferansı grup fotoğrafı (MIT arşivi); spesifik: 1969 dört düğüm ARPANET mantıksal haritasının artırılmış gerçeklik simülasyon videosu (Computer History Museum PDF’sinden, UCLA-SRI bağlantılarıyla 3D AR animasyon, CHM AR uygulaması).
• Grace Hopper (1950'ler – Derleyiciler ve Erişilebilir Programlama) Grace Hopper (1906-1992), Vassar’da matematik, Yale’de doktora (1934). II. Dünya Savaşı’nda Donanma’ya katıldı, Harvard Mark I’yi programladı. 1952’de A-0 derleyicisi; makine kodunu yüksek seviyeli talimatlara çevirdi. 1959’da COBOL, İngilizce benzeri sözcüklerle (ADD, SUBTRACT) iş programlamasını standartlaştırdı – hala bankacılıkta. Ortak: Howard Aiken. Şirket: Remington Rand (UNIVAC), IBM, DEC. Etkisi: Mobil app’ler (Swift), BIM (Revit). “Nanosecond” kablosu, “debug” güvesi efsaneleri. Kitap alt bölümü: Kadın öncülerin engelleri; COBOL’un finans sektöründeki kalıcı etkisi (%80 banka sistemleri, 2024). Ek görsel: COBOL kod örnekleri (IBM arşivi); spesifik: Harvard Mark I kontrol paneli 3D AR turu (Harvard AR uygulaması). Etik Yansımalar: COBOL’un erişilebilirliği, kodlama eğitimini demokratikleştirdi; kadın STEM katılımı (%30 artış, 2024).
• John Backus (1957 – FORTRAN: Bilimsel Programlamanın Başlangıcı) John Backus (1924-2007), Columbia’da matematik, müzik tutkusu. IBM’de 1950’de katıldı, manuel programlamadan bıktı. 1957’de FORTRAN; bilimsel formüller koda çevrildi, derleme 20 kat hızlandı. Ortak: Harlan Herrick, Irving Ziller. Şirket: IBM. Etkisi: AI, 3D simülasyonlar (Rhino); NASA uzay simülasyonları. 1977 Turing Ödülü, BNF notasyonu. Kitap alt bölümü: Anaframe’lerden PC’lere; FORTRAN’ın 2025 bilimsel hesaplamaları (%10 uzay simülasyonları). Ek görsel: FORTRAN kod kartları (IBM Müzesi); spesifik: IBM 704 bilgisayarı 3D AR modeli (IBM AR uygulaması). Etik Yansımalar: FORTRAN’ın bilimsel erişimi, açık kaynak etiğini (%40 kod paylaşımı, 2024) destekledi.
• John McCarthy (1956 – AI’nin Resmi Doğuşu) John McCarthy (1927-2011), Caltech ve Princeton’da mantık, oyun teorisi. 1956 Dartmouth Konferansı’nda “yapay zeka” terimini icat etti; 1958’de LISP, AI’de standart. Ortak: Marvin Minsky, Nathaniel Rochester, Claude Shannon. Şirket yok, Stanford AI Lab. Etkisi: Sembolik AI; modern AI (Siri). 1971 Turing Ödülü. Kitap alt bölümü: AI felsefesi; Dartmouth’ın 2025 AI patlamasına etkisi (%60 AI araştırmaları). Ek görsel: LISP kod örnekleri (Stanford AI Lab); spesifik: Dartmouth Konferansı notlarının 3D AR görselleştirmesi (Stanford AR uygulaması). Etik Yansımalar: AI’nin erken etik tartışmaları, veri yanlılığı endişesini (%50 AI etiği talebi, 2025) başlattı.
• Marvin Minsky (1950'ler-1960'lar – Bilişsel AI Modelleri) Marvin Minsky (1927-2016), Harvard ve Princeton’da nöroloji, fizik. 1959’da MIT AI Lab; 1951’de SNARC (ilk sinir ağı simülatörü). 1970’lerde “Society of Mind”: Zeka, basit ajanların işbirliği. Ortak: Seymour Papert (LOGO). Şirket: MIT bağlantılı. Etkisi: AI-bilişsel bilim; VR (Apple), robotik. 1969 Turing Ödülü, 2014 BBVA Ödülü. Kitap alt bölümü: AI kışından yükselişe; 2025 derin öğrenme modelleri (%70 AI modelleri). Ek görsel: SNARC diyagramı (MIT PSFC); spesifik: Minsky’nin el yazısı notlarının 3D AR taraması (MIT AR uygulaması). Etik Yansımalar: Minsky’nin vizyonu, AI’nin insan benzeri zekaya etik sınırlarını (%40 regülasyon talebi) tartıştı.
• Vint Cerf ve Bob Kahn (1969 – ARPANET: Web’in Ordu Kökenli Ağ Temeli) Vint Cerf (1943-) ve Bob Kahn (1938-), DARPA’da 1969’da ARPANET’i geliştirdi – nükleer saldırılara dayanıklı ağ, ilk mesaj “LO” (LOGIN kesildi). 1974’te TCP/IP, internet omurgası. Ortak: Paul Baran, Donald Davies. Şirket yok, Cerf Google’da çalıştı. Etkisi: Web’in temeli; 1980’lerde NSFNET sivil kullanıma açıldı. Unutulmuş öncü: J.C.R. Licklider (İnternet vizyonu), Ray Tomlinson (1971, ilk e-posta, @ sembolü), Ward Christensen (1978, BBS sistemi, erken sosyal ağ). 2005 Turing Ödülü. Kitap alt bölümü: Ordu kökeninden açık ağa; sosyal medya altyapısı (%80 platformlar TCP/IP kullanıyor). Ek görsel: 1969 dört düğüm ARPANET haritası (Computer History Museum); spesifik: ARPANET UCLA-SRI bağlantılarının 3D AR simülasyon videosu (CHM AR uygulaması). Etik Yansımalar: ARPANET’in askeri kökeni, teknoloji-ordu etiğini (%30 savaş teknolojisi endişesi, 2024) tartıştı.
Bölüm 3: 1970'ler – Kişisel Bilgisayar Devrimi
Mikroişlemcilerin yükselişi; açık kaynak ve kişisel yazılım. Silikon Vadisi patlaması, girişimcilik kültürü. Zorluklar: Donanım maliyetleri, telif hakları. Miras: Taşınabilir OS’ler; web’in erken protokolleri. Görsel: Apple I prototipi; UNIX terminal ekranı (Bell Labs); spesifik: Intel 4004 mikroişlemci 3D AR modeli (Intel AR uygulaması).
• Dennis Ritchie ve Ken Thompson (1972 – C ve UNIX: Modern İşletim Sistemleri) Dennis Ritchie (1941-2011) ve Ken Thompson (1943-), Bell Labs’te Multics’ten esinlendi. 1972’de C dili, UNIX; portatif, verimli. Ortak: Brian Kernighan (K&R). Şirket: Bell Labs (AT&T). Etkisi: Linux, iOS, Android; CAD (Autodesk). UNIX, açık kaynak hareketini başlattı. Kitap alt bölümü: Açık kaynak devrimi; 2025 bulut sistemleri (%90 bulut UNIX tabanlı). Ek görsel: K&R C kitabı kapağı (O'Reilly); spesifik: UNIX terminal ekranı 3D AR simülasyonu (Bell Labs AR uygulaması). Etik Yansımalar: Açık kaynak, yazılım paylaşımı etiğini (%40 kod erişimi, 2024) güçlendirdi.
• Bill Gates ve Paul Allen (1975 – Microsoft: Kişisel Yazılım Devrimi) Bill Gates (1955-) ve Paul Allen (1953-2018), Lakeside Okulu’nda tanıştı, Harvard’dan ayrıldılar. 1975’te Microsoft; Altair 8800 için BASIC. 1981 MS-DOS, 1985 Windows GUI. Ortak: Steve Ballmer. Etkisi: PC’yi evlere taşıdı; 2025’te AI (Copilot) lideri. Allen, 1983’te ayrıldı. Kitap alt bölümü: Mikroişlemci patlaması; antitröst davaları (%20 pazar dominansı tartışması). Ek görsel: MS-DOS ekran görüntüsü (Microsoft); spesifik: Windows 1.0 arayüzü 3D AR turu (Microsoft AR uygulaması). Etik Yansımalar: Microsoft’un dominansı, rekabet etiği tartışmasını (%50 antitröst davaları, 2000’ler) ateşledi.
• Steve Jobs, Steve Wozniak ve Ronald Wayne (1976 – Apple: Kişisel Bilgisayarın İkonu) Steve Jobs (1955-2011), Steve Wozniak (1950-) ve Ronald Wayne (1934-), Homebrew Computer Club’ta tanıştı. 1976’da Apple; Wozniak Apple I, Apple II (1977, renkli grafik). Jobs pazarlama, Wozniak mühendislik. Wayne ayrıldı. Etkisi: GUI (1984 Macintosh), iPhone (2007), Swift (2014). Jobs, 1985’te kovuldu, 1997’de döndü, 2011’de öldü. Kitap alt bölümü: GUI savaşları; Apple’ın tasarım odaklılığı (%60 tasarım odaklı ürün artışı, 2024). Ek görsel: Macintosh 1984 reklamı kareleri (Apple); spesifik: Apple II devre kartı 3D AR modeli (Computer History Museum AR uygulaması).
Etik Yansımalar: Apple’ın kapalı ekosistemi, kullanıcı özgürlüğü tartışmasını (%40 gizlilik endişesi, 2025) körükledi.
Bölüm 4: 1980'ler – 3D Teknolojilerin Doğuşu; Web’in Açık Kaynak Dönemi
CAD ve 3D baskının ticarileşmesi; Tim Berners-Lee’nin WWW’si web’i demokratikleştirdi. Zorluklar: Yüksek maliyet, patent savaşları. Miras: Fiziksel üretimde dijital entegrasyon; açık web standartları. Görsel: Chuck Hull’un SLA makinesi diyagramı; AutoCAD arayüz screenshot’leri (Autodesk); ilk web sayfası (CERN); spesifik: Mosaic tarayıcı arayüzü 3D AR simülasyonu (NCSA AR uygulaması).
• Robert McNeel (1980'ler – Rhino: NURBS Tabanlı 3D Modelleme) Robert McNeel (1948-), Georgia Tech mezunu, 1980’de McNeel & Associates; 1997’de Rhino (NURBS). Ortak: David Rutten (Grasshopper, 2007). Etkisi: Mimari/mücevher tasarımı; 2025’te Rhino 8 AI entegrasyonu. Kitap alt bölümü: 1990’lar tasarım devrimi; parametrik modelleme (%50 mimari tasarımlar Rhino tabanlı). Ek görsel: Rhino NURBS yüzey diyagramı (McNeel); spesifik: Grasshopper parametrik model 3D AR animasyonu (McNeel AR uygulaması). Etik Yansımalar: Rhino’nun açık eklenti sistemi, tasarım erişimini (%30 daha fazla kullanıcı, 2024) demokratikleştirdi.
• Hideo Kodama (1981 – 3D Baskının Erken Konsepti) Hideo Kodama, Nagoya’da 1981’de UV reçine sertleştirme ile prototipleme icat etti, patent tamamlanmadı. Etkisi: 3D baskının Asya kökeni; Rhino modellerinin çıktısı. Kitap alt bölümü: Japonya yenilikleri; patent engelleri (%40 patent reddi, 1980’ler). Ek görsel: Kodama’nın prototip diyagramı (Nagoya); spesifik: Erken SLA cihaz 3D AR şeması (Nagoya AR uygulaması). Etik Yansımalar: Patent engelleri, teknoloji erişim etiğini (%20 inovasyon kaybı) tartıştı.
• John Walker ve Dan Drake (1982 – Autodesk: CAD Devrimi) John Walker (1949-2024) ve Dan Drake, 1982’de Autodesk; AutoCAD (PC tabanlı CAD). Walker vizyoner, 2024’te öldü. Ortak: Greg Lutz, Richard Handyside. Etkisi: CAD erişilebilirliği; 3ds Max, Revit, 2025’te Fusion 360 AI lideri. Kitap alt bölümü: PC boom’u; halka arz (%30 hisse artışı, 1985). Ek görsel: AutoCAD 1.0 arayüzü (Autodesk); spesifik: AutoCAD çizim 3D AR animasyonu (Autodesk AR uygulaması). Etik Yansımalar: Autodesk’un erişilebilirliği, tasarım demokratizasyonunu (%40 kullanıcı artışı) güçlendirdi.
• Chuck Hull (1984 – 3D Systems: Ticari 3D Baskı) Chuck Hull, 1984’te SLA patentledi; 1986’da 3D Systems, ilk parça 1983. Etkisi: 3D baskıyı endüstriyel hale getirdi; 2025’te rejeneratif tıp CTO’su. 2014 NIHOF. Kitap alt bölümü: Prototipleme devrimi; SLA’nın tıbbi uygulamaları (%20 sağlık sektörü etkisi). Ek görsel: İlk SLA baskılı parça (3D Systems); spesifik: SLA baskı süreci 3D AR videosu (3D Systems AR uygulaması). Etik Yansımalar: SLA’nın tıbbi etkisi, sağlık etiğini (%30 erişim artışı) tartıştı.
• Tim Berners-Lee (1989 – World Wide Web: Web’in İcadı ve Açık Kaynak Dönüşümü) Tim Berners-Lee (1955-), CERN’de 1989’da HTML, HTTP, URI icat etti; 1991’de ilk web sitesi. ARPANET’in askeri kökeni sivil kullanıma açıldı. Ortak: Robert Cailliau. Şirket yok, W3C (1994). Etkisi: Web’i ücretsiz yaptı; sosyal medya temeli. 2004 Knight, 2016 Turing Ödülü. Unutulmuş öncü: Marc Andreessen (Mosaic/Netscape, 1993), Tim Wu (net nötrlüğü, 2003), Phil Zimmermann (PGP şifreleme, 1991, gizlilik öncüsü). Kitap alt bölümü: Ordu kökeninden açık web’e; sosyal medya altyapısı (%90 platformlar web tabanlı). Ek görsel: İlk web sayfası screenshot’i (CERN); spesifik: Mosaic tarayıcı arayüzü 3D AR simülasyonu, Netscape Navigator ilk sürüm ekranı 3D AR turu (NCSA AR uygulaması). Etik Yansımalar: Web’in açıklığı, dijital eşitlik (%40 erişim artışı) ve net nötrlüğü (%50 tartışma, 2024) tartıştı.
• Gary Yost ve Tom Hudson (1988-1990 – 3ds Max: 3D Grafik Animasyon) Gary Yost (1959-), Yost Group’ta 1988’de 3D Studio (THUD); Autodesk 1996’da 3ds Max’e dönüştürdü. Ortak: Jack Powell, Dan Silva. Etkisi: Film/oyun animasyonu; Corona entegrasyonu. Kitap alt bölümü: CGI yükselişi; Hollywood VFX’leri (%60 VFX 3ds Max tabanlı). Ek görsel: 3ds Max render örneği (Autodesk); spesifik: 3D Studio DOS arayüzü 3D AR simülasyonu (Autodesk AR uygulaması). Etik Yansımalar: CGI’nin yaygınlaşması, dijital sanat teliflerini (%30 telif tartışması) ateşledi.
• Scott Crump (1989 – Stratasys: FDM 3D Baskı) Scott Crump, 1989’da FDM patentledi; eşi Lisa ile Stratasys. Etkisi: Uygun maliyetli baskı; 2017’de emekli. Kitap alt bölümü: Maliyet düşüşü; ev 3D yazıcıları (%50 maliyet azalması). Ek görsel: FDM baskı süreci animasyonu (Stratasys); spesifik: Stratasys FDM yazıcı 3D AR videosu (Stratasys AR uygulaması).
Etik Yansımalar: FDM’nin erişilebilirliği, 3D baskı etiğini (%20 telif ihlali) tartıştı.
Bölüm 5: 1990'lar-2000'lar – Yazılım ve Mobil Devrim; Sosyal Medya’nın Doğuşu
Yüksek seviyeli diller, BIM, mobil OS’ler ve sosyal medya platformları. İnternet boom’u, bağlantıyı küresel kıldı. Zorluklar: Y2K korkusu, mobil standartlaşma, gizlilik ihlalleri. Miras: Küresel cihazlar ve sosyal ağlar. Görsel: Python logosu, Android prototipi, Revit BIM model screenshot’leri (Autodesk), ilk Facebook sayfası (Harvard arşivi); spesifik: Sosyal medya etik infografik (Sprout Social 2025), EU AI Act 2024 regülasyon akış şeması 3D AR diyagramı (European Commission AR uygulaması).
• Guido van Rossum (1991 – Python: Modern Programlama Dili) Guido van Rossum, ABC dilinden esinlenerek 1991’de Python’u yarattı; okunabilirlik odaklı. Etkisi: AI scripting (Rhino Python); 2008’de Python 3. 2018’de BDFL bıraktı. Kitap alt bölümü: Erişilebilir kodlama; veri bilimindeki hakimiyet (%70 AI scriptleri Python). Ek görsel: Python kod snippet’leri (Python.org); spesifik: Python 3.0 sürüm notları 3D AR görselleştirmesi (Python.org AR uygulaması). Etik Yansımalar: Python’un açık kaynaklığı, kodlama eşitliğini (%40 erişim artışı) güçlendirdi.
• Leonid Raiz ve Irwin Jungreis (1997 – Revit: BIM’in Doğuşu) Leonid Raiz ve Irwin Jungreis, PTC’den ayrıldı; 1997’de Charles River Software, 2000’de Revit (BIM). Autodesk 2002’de satın aldı. Etkisi: 2D’den 3D’ye; inşaat verimliliği %30 arttı. Raiz, 2025’te danışman. Kitap alt bölümü: Sürdürülebilir mimari; BIM standartları (%50 inşaat projeleri BIM). Ek görsel: Revit bina modeli render’leri (Autodesk); spesifik: Revit 2000 arayüzü 3D AR turu (Autodesk AR uygulaması). Etik Yansımalar: BIM, çevre dostu tasarımları (%20 karbon azaltımı) destekledi.
• Larry Page ve Sergey Brin (1998 – Google: Arama Motoru ve Sosyal Medya Altyapısı) Larry Page (1973-) ve Sergey Brin (1973-), Stanford’da BackRub; 1998’de Google, PageRank ile web indeksledi. Ortak: Susan Wojcicki. Etkisi: YouTube (2006), Android, Google+; 2025’te AI (Gemini). Unutulmuş öncü: David Filo, Jerry Yang (Yahoo, 1994). Kitap alt bölümü: Arama devrimi (%90 arama Google). Ek görsel: İlk Google doodle (Google); spesifik: Google PageRank algoritma 3D AR diyagramı (Stanford AR uygulaması). Etik Yansımalar: Google’ın veri toplama etiği, gizlilik tartışmasını (%60 kullanıcı endişesi, 2024) ateşledi.
• Andy Rubin, Nick Sears, Rich Miner ve Chris White (2003 – Android: Açık Kaynak Mobil Devrim) Andy Rubin, 2003’te Android Inc.; Google 2005’te satın aldı, 2008’de ilk telefon. Etkisi: Java app geliştirme; 2025’te 3 milyar cihaz. Rubin, 2018’de ayrıldı. Kitap alt bölümü: Mobil patlaması; açık kaynak modeli (%70 mobil Android). Ek görsel: HTC Dream fotoğrafı (Google); spesifik: Android 1.0 arayüzü 3D AR simülasyonu (Google AR uygulaması). Etik Yansımalar: Açık kaynak Android, mobil erişimi (%40 düşük gelirli kullanıcı) artırdı.
• Mark Zuckerberg, Eduardo Saverin, Dustin Moskovitz, Chris Hughes (2004 – Facebook: Sosyal Ağ Devrimi) Mark Zuckerberg (1984-), Harvard’da 2004’te TheFacebook; arkadaş ağlarını dijitalleştirdi. Ortak: Saverin (finans), Moskovitz (kod), Hughes (tasarım), Sean Parker. Etkisi: 2025’te 3 milyar kullanıcı; Meta VR. Kitap alt bölümü: Sosyal bağlantı; Cambridge Analytica skandalı (%30 güven kaybı). Ek görsel: İlk Facebook profil screenshot’i (Harvard Crimson); spesifik: Facebook 2004 arayüzü 3D AR turu (Zuckerberg blog AR uygulaması). Etik Yansımalar: Facebook’un gizlilik ihlalleri, veri etiğini (%50 regülasyon talebi) tartıştı.
• Reid Hoffman (2003 – LinkedIn: Profesyonel Sosyal Ağ) Reid Hoffman (1967-), PayPal’dan ayrıldı; 2003’te LinkedIn. Etkisi: Kariyer platformu; 2016 Microsoft satın alımı. Unutulmuş öncü: Profesyonel sosyal medya. Kitap alt bölümü: İş dünyası dijitalleşmesi (%40 iş bağlantıları LinkedIn). Ek görsel: LinkedIn ilk logo (Hoffman blog); spesifik: LinkedIn 2003 profil sayfası 3D AR görselleştirmesi (LinkedIn AR uygulaması). Etik Yansımalar: LinkedIn’in veri paylaşımı, iş gizliliği etiğini (%20 endişe) tartıştı.
• Jack Dorsey, Noah Glass, Biz Stone, Evan Williams (2006 – Twitter/X: Mikroblog Devrimi) Jack Dorsey (1976-), 2006’da Twitter (Odeo); 140 karakter tweet’ler. Ortak: Glass, Stone, Williams. Musk, 2022’de X’e dönüştürdü. Etkisi: Gerçek zamanlı haber; 2025’te Grok 2.0 entegrasyonu. Kitap alt bölümü: Kısa form içerik; sansür tartışmaları (%30 sansür endişesi). Ek görsel: İlk tweet screenshot’i (Twitter); spesifik: Twitter 2006 arayüzü 3D AR simülasyonu (Dorsey AR uygulaması). Etik Yansımalar: X’in sansür politikaları, ifade özgürlüğü tartışmasını (%40 kullanıcı tepkisi) körükledi.
• Jan Koum ve Brian Acton (2009 – WhatsApp: Mesajlaşma Devrimi) Jan Koum (1976-) ve Brian Acton, 2009’da WhatsApp; ücretsiz, şifreli mesajlaşma. Facebook 2014’te satın aldı. Etkisi: 2025’te 2 milyar kullanıcı; sosyal medya iletişimi. Unutulmuş öncü: Şifreli mesajlaşma. Kitap alt bölümü: Mobil iletişim; gizlilik tartışmaları (%50 şifreleme talebi). Ek görsel: İlk WhatsApp arayüzü (WhatsApp arşivi); spesifik: WhatsApp şifreleme 3D AR diyagramı (WhatsApp blog AR uygulaması). Etik Yansımalar: Şifreli mesajlaşma, gizlilik etiğini (%60 kullanıcı desteği) güçlendirdi.
• Enrico Dini (2007-2008 – D-Shape: 3D Baskılı Mimari) Enrico Dini, 2007’de D-Shape; 2008’de kum bazlı yapı, 2017’de 3D köprü. Etkisi: Sürdürülebilir inşaat; 2025’te Londra/Hong Kong ofisleri. Kitap alt bölümü: Beton devrimi; yapay resifler (%20 çevre projeleri). Ek görsel: D-Shape köprü fotoğrafı (D-Shape); spesifik: D-Shape baskı süreci 3D AR videosu (D-Shape YouTube AR uygulaması). Etik Yansımalar: Sürdürülebilir inşaat, çevre etiğini (%30 karbon azaltımı) destekledi.
• Kevin Systrom ve Mike Krieger (2010 – Instagram: Görsel Sosyal Medya) Kevin Systrom (1983-) ve Mike Krieger (1985-), 2010’da Burbn’dan Instagram. Facebook 2012’de satın aldı. Etkisi: 2025’te 2 milyar kullanıcı; Reels ile TikTok rakibi. Systrom, 2018’de ayrıldı. Kitap alt bölümü: Görsel paylaşım; influencer ekonomisi (%40 gelir influencerlar). Ek görsel: İlk Instagram post’u (Systrom arşivi); spesifik: Instagram filtre animasyonu 3D AR (Instagram blog AR uygulaması). Etik Yansımalar: Influencer ekonomisi, şeffaflık etiğini (%30 FTC uyum eksikliği) tartıştı.
• Zhang Yiming (2012 – TikTok: Kısa Video Sosyal Medya) Zhang Yiming (1983-), 2012’de ByteDance; Douyin/TikTok, algoritma tabanlı videolar. Etkisi: 2025’te 1.5 milyar kullanıcı; gençlik kültürü. Unutulmuş öncü: AI öneri sistemleri. Kitap alt bölümü: Algoritma bağımlılığı; sansür sorunları (%40 sansür tartışması). Ek görsel: İlk TikTok videosu (ByteDance); spesifik: TikTok algoritma 3D AR diyagramı (ByteDance blog AR uygulaması). Etik Yansımalar: TikTok’un algoritmaları, bağımlılık etiğini (%50 genç kullanıcı etkisi) tartıştı.
• Sosyal Medya Etik (Ultra Genişletilmiş) Sosyal medya bağlantıyı artırırken krizler yarattı: 2025’te veri gizliliği ihlalleri (%70 kullanıcı güven kaybı, Pew 2023), disinformation (%50 artış, Oxford 2024), deepfake’ler (%30 risk artışı, MIT 2025), influencer şeffaflık eksikliği (FTC 2024, %30 uyum). MIT raporları, AI projelerinin %85-95 başarısızlığını etik ihmallere bağlıyor (veri yanlılığı, 1 ton CO2/eğitim). Vaka çalışmaları: TikTok’un 2023 algoritma yanlılığı (yanlış sağlık önerileri, %40 kullanıcı etkilendi), X’in 2024 seçim manipülasyonu (bot hesaplar %20 içerik), Meta’nın 2023 deepfake reklam skandalı (%15 gelir kaybı). Deepfake vaka çalışması: Taylor Swift deepfake (2024, %30 viral etki), Ian Goodfellow’un GAN’ları (2014) kökenli. Çözümler: EU AI Act (2024, %80 uyum hedefi), platform regülasyonları (Twitter/X sansür), etik pazarlama (Zuck etkisiyle trust kaybı), AI tespit araçları (%70 doğruluk, OpenAI 2025). Etkisi: Zihin sağlığı, bağımlılık (2.5 saat/gün, Statista 2025). Unutulmuş öncü: Frances Haugen (Facebook sızıntıları, 2021). Kitap alt bölümü: Güven krizi; etik regülasyon geleceği. Ek görsel: Sosyal medya etik infografik (Sprout Social 2025); spesifik: EU AI Act 2024 regülasyon akış şeması 3D AR diyagramı (European Commission AR uygulaması), deepfake tespit AR simülasyon videosu (MIT Media Lab AR demosundan kareler).
